Touria Chaoui is de eerste vrouwelijke vliegenier in de geschiedenis van Marokko en de Arabische wereld. Als dochter van een avant-gardistische intellectueel brak ze al vroeg door in een beroepsveld dat toen alleen voorbehouden was aan haar leeftijdsgenoten. Zo werd ze al snel een heldin voor veel van haar medeburgers, terwijl het land zijn strijd voor onafhankelijkheid voerde.
De briljante carrière en het succesverhaal van Touria Chaoui werd echter tragisch. Amper 19 jaar oud werd ze onder mysterieuze omstandigheden vermoord. Ze werd begraven op de Ahl Fez-begraafplaats, gelegen in het historische stadscentrum van Casablanca, waar haar stoffelijk overschot zich voegde bij die van haar vader.
Uitkomen
De piloot, geboren op 14 december 1936, was de oudste dochter van Abdelouahed en Zina Chaoui. Franstalige journalist en regisseur, laatstgenoemde was betrokken bij het verzet tegen het protectoraat. Zo zorgde hij voor de opvoeding van zijn dochter door haar ertoe aan te zetten zichzelf te emanciperen. In het bijzonder bracht hij al zijn liefde voor film en theater op haar over, in die mate dat hij haar tijdens zijn artistieke reizen meermaals ensceneerde.
Touria speelde vanaf zijn jeugd kleine rollen en speelde een paar keer met zijn vader in een van de films waarin hij speelde. Abdelouahed Chaoui had inderdaad een rol in een film van de Franse regisseur André Zwobaba. De website Verhalendgewijd aan historische persoonlijkheden blikt terug op de voorbereiding van het opus:
“Deze film betekende een echte professionele kans voor Abdelouahed (…) In die zin werd een belangrijke rol gespeeld door Touria Chaoui, een Marokkaans kind onder de tien jaar oud, die al artistieke ervaringen had opgedaan in de lokale theaterscène.”
Een nieuw leven in Casablanca
De verhuizing naar Casablanca betekende een keerpunt in het leven van het meisje. De familie Chaoui verliet Fez om zich in 1948 in de witte stad te vestigen. Daar wreef Touria en zijn jongere broer, Salah Eddine, de schouders onder “de grote namen van het Marokkaanse nationalisme, Allal El Fassi en Ahmed Balafrej in het bijzonder”, herinnerde zich in 2012 de tijdschrift Zamanehet verklaren van de sterke banden van hun vader met de Istiqlal.
Het was de kern van deze militante en intellectuele ontmoetingen dat Touria Chaoui een vrije en geëmancipeerde geest smeedde en vroegrijp autonoom werd. Als kind droomde ze er al van om de lucht in te gaan, piloot te worden. Zijn vader stond aan zijn zijde en moedigde hem aan om zijn projecten uit te voeren.
Na lange stappen schreef hij hem uiteindelijk in op de school van Tit Mellil, “tot dan voorbehouden aan de Fransen”, herinnerde Zamane zich opnieuw. Waarna ze in 1951 haar patent behaalde en de voorpagina van de Marokkaanse en internationale pers haalde.
Eerste civiele piloot in Marokko
Op 15-jarige leeftijd werd Touria Chaoui de eerste vrouwelijke piloot in de Arabische wereld. Ze was “ook de eerste Marokkaanse burgerpiloot, zowel mannen als vrouwen”, zei Zamane. Het jonge wonderkind werd een nationale trots.
Door haar bekendheid te vestigen in een nog steeds erg masculiene wereld, werd Touria Chaoui ook de woordvoerder van de zaak van de vrouw. Zo herinnerde Zamane er ook aan dat de piloot “ambassadeur van de vrouwelijke zaak was binnen de Lalla Amina Institution (genoemd naar de jongste dochter van Mohammed Ben Youssef geboren in ballingschap in Madagaskar) die zich inzet voor het helpen van jonge meisjes en ter verdediging van de emancipatie van vrouwen” .
Een tragisch lot
Net zo snel als ze haar kinderdromen realiseerde, verliet Touria Chaoui deze wereld al heel vroeg. Halverwege een echte historische glorie die ze dagelijks schreef in het vrouwelijke en aan het begin van een veelbelovende carrière, werd de jonge piloot vermoord voordat ze de ambities kon waarmaken die ze had voor de vrouwen van haar land.
1e Maart 1956, aan de vooravond van de ondertekening van het onafhankelijkheidsverdrag, werd Touria Chaoui van dichtbij vermoord, aan de rand van de auto waar ze naast haar broer zat. Historische bronnen houden Ahmed Touil verantwoordelijk.
Sterker nog, de man stond in verzetskringen bekend als een bewogen verleden. Het in Zamane gepubliceerde schrijven, ondertekend door de historicus Abdelahad Sebti, geeft aan dat de piloot het slachtoffer zou zijn geworden van een afrekening tussen nationalisten, vooral omdat Allal El Fassi kort voor de feiten de familie Chaoui had geadviseerd zich in het buitenland te vestigen voor een terwijl.
Bovendien suggereerden geruchten dat Ahmed Touil Touria zou hebben vermoord “uit jaloezie”, nadat hij verliefd op haar was geweest. Maar afgezien van vermoedens, historische hypothesen enerzijds en geruchten anderzijds, bleef deze moord een groot mysterie. Touil werd korte tijd later vermoord en de affaire bleef zonder vervolg, waardoor de familie van de martelaar in eeuwige rouw achterbleef.
Een onopgeloste moord
Salah Eddine, een getuige van de moord, was voor altijd getraumatiseerd toen hij zijn oudere zus zag sterven. Zijn familie verhuisde en later koos de broer ervoor Marokko te verlaten om zich in Frankrijk te vestigen.
Op 8 maart, Internationale Dag van de Strijd voor Vrouwenrechten, verdient haar reis het om herinnerd te worden. Als eerbetoon aan hem om zijn heroïsche en helaas slecht gedocumenteerde ervaring uit de vergetelheid te halen, schreef Abdelahad Sebti in 2012:
“De geschiedenis is niettemin vergeetachtig en oneerlijk met de herinnering aan Touria Chaoui, die ons beste bewijs is van wat een vrouw haar tijd zo ver vooruit had kunnen zijn… misschien wel onze eigen Jeanne d’Arc.”
Van zijn kant, Osire Glacie, onderzoeker en docent aan de Bishop’s University in Canada, opgeroepen dit geheugenverlies waar de ervaring van Touria Chaoui gegijzeld werd:
“Tot nu toe volgt geen biografie of historische studie zijn leven. Wie was zij? (…) Was ze actief in nationalistische strijd? Hoe is ze piloot geworden? Had ze contact met de Franse piloot Jacqueline Auriol, zoals wordt beweerd? Waarom was ze vermoord? (…) Gezien het historisch belang van Chaoui verdienen deze vragen een antwoord.”
Zo gaf de onderzoeker aan in haar werk Politieke vrouwen in Marokko van gisteren tot vandaag dat Touria Chaoui “het slachtoffer was van een dubbele moord, namelijk een politieke moord die hem het leven kostte” en “een mediamoord, die hem sindsdien in de vergetelheid heeft begraven”.
Om haar nagedachtenis te eren, bracht Salah Eddine Chaoui onlangs een boek uit over de ervaring van haar zus, getiteld “Mijn zus Touria, eerste vlieger van de Arabische wereld” (red. L’Harmattan en La Croisée des Chemins). Voor Salah Eddine “wilde een Marokkaanse ‘hand’ het symbool wissen dat wordt voorgesteld door [Touria]”. Haar gevechtsreis is nu het onderwerp van een intiem getuigenis, zodat het “aan de jeugd wordt geleerd”, legt de auteur uit.
